Изменения

Собрание сочинений в 4 томах. Том 3. "Гикор". Рассказ. Написан в 1895-1907 г.

= Содержание =

Գյուղացի Համբոյի տունը կռիվ էր ընկել:

Համբոն ուզում էր իր տասներկու տարեկան Գիքորին տանի քաղաք, մի գործի տա, որ մարդ դառնա, աշխատանք անի: Կինը չէր համաձայնում:

– Բեր ինձ տուր, ես կբռնեմ, – առաջարկեց վաճառականը: Նրան ասում էին բազազ Արտեմ:

Համբոն քաղաքում Գիքորին ծառա տվավ բազազ Արտեմի տանը: Պայմանն էն էր, որ Գիքորը պետք է տունը մաքրեր, ամաննրը լվանար, ոտնամանները սրբեր, դուքանը բաժին տաներ, ու էս տեսակ մանր ծառայություններ, մինչև մի տարի:

Բազազը Համբոյին միամտացրեց ու դուրս գնաց, բարձր ձենով հրամայելով – «Չայ բերեք, հաց բերեք սրանց հ՛ամար»:

Հեր ու որդի նստած էին բազազ Արտեմի խոհանոցում:

Մրգով լիքը խանութները, դեզերի նման դարսած գույնզգույն չթերը, տեսակ-տեսակ խաղալիքները, ուսումնարան գնացող կամ դարձող երեխաների խմբերը, իրար ետևից սլացող կառքերը ուղտերի շարքերը, կանանչի բարձած ավանակները, թաբախները գլխներին կինտոները... Էս ամենի գոռոցն ու զնգոցը, աղմուկն ու աղաղակը իրար խառնված ղժվժում էր նրա գլխում: Եվ նա հոգնել էր ու հորը թինկը տված քնել:

էս ժամանակ բազազն ու իր կինը վիճում էին ներսը: Կինը տրտնջում էր, որ ծառան խամ էր, նոր սարիցն եկած, վայրենի, իսկ մարդն ուրախ էր, որ մի քանի տարով անվարձ ծառա էր գտել:

Բայց տիկին Նատոն չէր համոզվում: Նա արտասվելով անիծում էր իր բախտը:

Գիքորը մենակ նստած էր բազազ Արտեմի խոհանոցում: Նա արդեն ծառայության մեջ էր:

Եվ ահա Գիքորի գլխում հնչում է հոր խանձված ձենը. – «Օրեր են, կմթնեն, անց կկենա՜ն... անց կկենա՜ն...»:

Զանգը տվին:

– Ով սուտ ասի՝ գետինը մտնի, – երդվեց Գիքորը, ու ամեն բան լրացավ:

Հյուրերին ճամփու դնելուց ետը տիկին Նատոն բարկացած, բարձր-բարձր խոսելով վեր էր քաղում մրգի սեղանը: Նա հայհոյում էր Գիքորին, մեկ-մեկ թվում էր, թե ինչեր է անում նա, անիծում էր իր բախտը, իր ամուսնուն:

– Վա՜յ, նանի ջան, վա՜յ վա՜յ, նանի ջան, վա՜յ...

Տեսան տանը չի կարողանում ծառայի՝ խանութ տարան Գիքորին: Էնտեղ ապրանք պետք է տային մուշտարիների հետ տանելու, չիթ պետք է ծալեր, խանութը սրբեր, իսկ պարապ ժամանակը մուշտարի կանչեր:

Գիքորը հանկարծ սթափվեց ու վազեց դեպի խանութը:

Իրիկունը Գիքորը կուչ էր եկել խոհանոցում: Դեռ արտասուքը չէր ցամաքել նրա երեսին, դեռ այրվում էին խազեինի ապտակների տեղերը, դեռ նոր էր լռել աղջիկ պարոնի ձենը – շվշվացնլով ներս մտավ Վասոն՝ բազազի աշկերտը: Գիքորին նկատելով՛ նա իսկույն կանգ առավ ու, մասխարա դեմքին լրջություն տալով, սպառնալի հարցրեց.

Գիքորը հանգստացավ, թեև լսում էր աղջիկ-պարոնի ձայնը, որ ճչում էր, – «Ախր ընչի՞ ես պահում, դուրս արա կորչի էլի, դուրս արա կորչի՛...»:

Գիքորը կծկվեց վերմակի մեջ, գլուխը կոխեց տակը, տապ արավ:

Իսկ առավոտը կանգնած էր խանութի դռանը:

Խանութի դռանը կանգնած ձեն էր տալի Գիքորը, մուշտարի էր կանչում ու բարձր ձենով գովում իրենց ապրանքը:

– է՛ստի համեցե՜ք, է՛ստի համեցե՜ք, – ձեն էր տալի Գիքորը:

Մի օր էլ Գիքորը երբ մուշտարի էր կանչում՝ դիմացից երկու գյուղացի դուրս եկան: Նա վազեց, փաթաթվեց գյուղացիներին:

Էսպես, հանդիմանեցրն գյուղացիները, խրատեցին, մնաս բարով ասին ու գնացին: Նրանց գնալուց ետը Գիքորն իր անկյունը քաշվեց ու բաց արավ հոր նամակը:

Ի քաղաքն Թիֆլիզ:

– Է՛ստի համեց՜ք, է՛ստի համեցե՜ք, – կանչում էր Գիքորը խանութի դռանը կանգնած:

Ձմեռը եկավ: Սառն աղմուկով ձյունախառն բուքը թռչում է քաղաքի վըրով: Փողոցներում սուրում, սուլում, հոսան է անում: Վզզալով մտնում է անկյունները, աղքատի ու տկլորի է ման գալի, պանդուխտ ու անտեր երեխա է որոնում:

Առանց էն էլ նա շատ էր մաշված. էդքանն էլ հերիք էր նրան: Ու անկողին ընկավ:

Հիվանդ պառկած էր Գիքորը բազազ Արտեմի խոհանոցում: Պառավ դեդին օրը մի քանի անգամ ներս էր մտնում, իրեն-իրեն խոսելով:

– Է՛ստի համեցե՜ք, է՛ստի համեցե՛ք, – բացականչեց հիվանդը, զանազան անկապ, կցկտուր խոսքեր ասավ ու ծիծաղում էր տաքության մեջ:

Մի երկու օրից ետը Համբոն գնում էր իրենց գյուղը: